Bursa PCOS (PKOS) Tedavisi

Polikistik Over Sendromu (PKOS): Belirtileri, Nedenleri ve Modern Tedavi Yaklaşımları

Polikistik Over Sendromu (PKOS), üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen hormonal ve metabolik bozukluktur. Adet düzensizliğinden kilo sorunlarına, cilt problemlerinden gebe kalmada zorluğa kadar geniş bir yelpazede belirtilere neden olabilir. Eğer PKOS tanısı aldıysanız veya bu belirtileri yaşıyorsanız, yalnız olmadığınızı ve bu durumun yönetilebilir olduğunu bilmeniz önemlidir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Nedir? Yumurtalıklardaki Kistlerden Daha Fazlası

PKOS, adındaki “polikistik” (çok sayıda kist) kelimesi nedeniyle sıkça yanlış anlaşılır. Bu durum, ameliyat gerektiren büyük ve tehlikeli kistlerin varlığı anlamına gelmez. PKOS’taki “kistler”, aslında hormonal dengesizlik nedeniyle büyüyüp çatlayamamış, 1 cm’den küçük, çok sayıda yumurta keseciğidir (follikül).

Esasında PKOS; yumurtalıkların, hormonal sistemin ve metabolizmanın bir bütün olarak etkilendiği karmaşık bir sendromdur. Temelinde genellikle bir hormonal dengesizlik ve insülin direnci yatar.

PKOS’un En Sık Görülen Belirtileri Nelerdir?

PKOS’un belirtileri kişiden kişiye büyük farklılık gösterebilir. En sık karşılaşılanlar şunlardır:

• Adet Düzensizlikleri: En tipik belirtidir. Adetlerin seyrek olması (oligomenore – yılda 8’den az), 35-40 günden uzun sürmesi veya hiç adet görememe (amenore) şeklinde olabilir.
• Hiperandrojenizm (Erkeklik Hormonu Fazlalığı) Belirtileri:

• Tüylenme (Hirsutizm): Yüz, çene, göğüs, karın gibi kadınlarda normalde tüy olmayan bölgelerde sert ve siyah kılların çıkması.
• Akne (Sivilce): Özellikle çene hattında yoğunlaşan, tedaviye dirençli, inatçı sivilceler.
• Saç Dökülmesi: Başın üst kısmında erkek tipi saç dökülmesi veya seyrelme.
• Metabolik Sorunlar: Kolay kilo alma, kilo vermede zorlanma, özellikle karın bölgesinde yağlanma. Bu durumun altında yatan en önemli nedenlerden biri insülin direncidir.
• İnfertilite (Kısırlık): Düzenli yumurtlama olmadığı için gebe kalmada güçlük yaşanması, PKOS’lu kadınların en sık doktora başvurma nedenlerinden biridir.

Polikistik Over Sendromu Neden Olur? Altında Yatan Sebepler

PKOS’un kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir:

• Genetik Yatkınlık: Ailede (anne, kız kardeş) PKOS öyküsü olması riski artırır.
• İnsülin Direnci: Pankreas tarafından salgılanan insülin hormonuna karşı vücut hücrelerinin yeterli yanıt verememesidir. Vücut bu durumu telafi etmek için daha fazla insülin üretir. Yükselen insülin seviyeleri ise yumurtalıkları uyararak daha fazla erkeklik hormonu (androjen) üretmelerine neden olur. Bu, PKOS’taki kısır döngünün en önemli parçasıdır.
• Hormonal Dengesizlik: Beyinden salgılanan LH ve FSH hormonları arasındaki dengenin bozulması ve yumurtalıklardan aşırı androjen üretimi.

PKOS Tanısı Nasıl Konulur?

PKOS tanısı, uluslararası kabul görmüş “Rotterdam Kriterleri”ne göre, aşağıdaki üç bulgudan en az ikisinin varlığıyla konulur:

1. Adet düzensizliği (seyrek yumurtlama veya yumurtlama olmaması).
2. Klinik (tüylenme, sivilce) ve/veya biyokimyasal (kan testinde erkeklik hormonlarının yüksek çıkması) olarak kanıtlanmış hiperandrojenizm.
3. Ultrasonografide yumurtalıklarda polikistik görünümün saptanması.

Doktorunuz bu kriterleri değerlendirmek için size adet düzeninizi soracak, fiziksel muayene yapacak ve hormon seviyeleri ile kan şekeri/insülin düzeylerinizi kontrol etmek için kan testleri isteyecektir.

PKOS Sadece Bir Jinekolojik Sorun Değildir: Uzun Vadeli Sağlık Riskleri

PKOS, sadece adet düzensizliği veya kısırlık sorunu değildir. Yönetilmediği takdirde uzun vadede ciddi sağlık riskleri taşıyabilir:

• Tip 2 Diyabet: İnsülin direnci nedeniyle diyabet riski artar.
• Kalp ve Damar Hastalıkları: Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve obeziteye bağlı olarak risk artar.
• Rahim Kanseri (Endometrial Kanser): Uzun süre adet göremeyen kadınlarda rahim iç zarı (endometrium) sürekli hormonlara maruz kalır ve dökülmez. Bu durum, rahim duvarında anormal kalınlaşmaya ve uzun vadede kanser riskinde artışa yol açabilir.
• Uyku Apnesi, Anksiyete ve Depresyon gibi durumlar da PKOS’lu kadınlarda daha sık görülebilir.

Polikistik Over Sendromu Tedavisi: PKOS’u Yönetmek İçin Kişiye Özel Yaklaşımlar

PKOS’un kesin bir “tedavisi” yoktur, ancak şikayetlerin ve uzun vadeli risklerin başarıyla “yönetilmesi” mümkündür. Tedavi, tamamen kişiye özeldir ve hastanın öncelikli şikayetine (adet düzensizliği, tüylenme, gebelik isteği vb.) göre planlanır.

Tedavinin Temeli: Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Her türlü medikal tedaviden önce gelen ve en etkili olan adım budur.

• Sağlıklı Beslenme: İşlenmiş gıdalardan ve basit şekerlerden uzak, düşük glisemik indeksli (kan şekerini yavaş yükselten) bir diyet benimsemek, insülin direncini kırmada çok etkilidir.
• Düzenli Egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta tempolu egzersiz (tempolu yürüyüş gibi) yapmak insülin duyarlılığını artırır.
• Kilo Kontrolü: Fazla kilolu hastalarda, vücut ağırlığının sadece %5-10’unun bile verilmesi, adet döngülerinin düzelmesine ve yumurtlamanın geri dönmesine yardımcı olabilir.

PKOS’ta İlaç Tedavileri

• Adet Düzeni ve Tüylenme İçin: Doğum kontrol hapları hem adetleri düzenler hem de erkeklik hormonlarını baskılayarak tüylenme ve sivilceye iyi gelir.
• İnsülin Direnci İçin: Metformin gibi insülin duyarlılığını artıran ilaçlar, hem metabolizmayı düzenler hem de adetlerin düzene girmesine yardımcı olabilir.
• Gebelik İsteyen Hastalarda Tedavi: Yumurtlamayı sağlamak için ağızdan alınan haplar (Klomifen Sitrat, Letrozol) veya iğneler kullanılır. Bu tedavilere yanıt alınamazsa Aşılama (IUI) veya Tüp Bebek (IVF) gibi ileri düzey tedavilere geçilebilir.

Polikistik Over Sendromu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

• PKOS tamamen geçer mi?
  Hayır, PKOS kronik bir durumdur ancak doğru yaşam tarzı değişiklikleri ve tedavi ile belirtileri tamamen kontrol altına alınabilir ve uzun vadeli riskler önlenebilir.
• Zayıf birinde PKOS olabilir mi?
  Evet. PKOS sadece kilolu kadınlarda görülmez. “Zayıf PKOS” (Lean PCOS) olarak adlandırılan tipi de mevcuttur ve bu kişilerde de altta yatan hormonal sorunlar aynıdır.
• PKOS’lu bir kadın kendiliğinden hamile kalabilir mi?
  Evet, kalabilir. PKOS’lu kadınlarda yumurtlama seyrek de olsa gerçekleşebilir. Ancak gebelik süreci daha uzun sürebilir ve bazen tıbbi destek gerekebilir.
• Yumurtalıklarımdaki küçük kistler için ameliyat gerekir mi?
  Kesinlikle hayır. PKOS’taki yapılar, ameliyat gerektiren gerçek kistler değil, küçük folliküllerdir. PKOS tedavisinde cerrahinin yeri yoktur (nadiren yumurtlamayı uyarmak için yapılan drilling işlemi hariç).
• Hangi besinlerden uzak durmalıyım?
  Genel olarak şekerli ve işlenmiş karbonhidrat içeren gıdalardan (beyaz ekmek, hamur işleri, şekerli içecekler, paketli ürünler) uzak durmak ve Akdeniz tipi beslenmeyi benimsemek en iyi yaklaşımdır.